Opakowalnictwo
Opakowania chronią towary przed niekorzystnymi wpływami z zewnątrz, uszkodzeniami, rozsypywaniem, rozlewaniem. Opakowania umożliwiają manipulację produktami w czasie transportu i obrotu.
Opakowania w obrocie żywności spełniają następujące funkcje: ochronną, informacyjną, promocyjną, techniczną
• Funkcja ochronna zabezpiecza żywność przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych np. działanie temperatury, światła słonecznego uszkodzeniami mechanicznymi itp.
• Funkcja informacyjna informuje klienta (konsumenta) umieszczonym w
widocznym miejscu i czytelnym nadrukiem o nazwie produktu, składzie surowcowym, masie, ilości sztuk, wartości kalorycznej, sposobie użycia, przydatności do spożycia, adresie i nazwie producenta, numerze partii, sugerowanej cenie, znakach informacyjnych i kodzie kreskowym.
• Funkcja techniczna ułatwia obrót towarowy produktu podczas jego transportu, magazynowania, sprzedaży i użytkowania.
• Funkcja promocyjna przyczynia do zwiększenia się zainteresowaniem towaru poprzez odpowiednią barwę, informację o promocjach, promowane logo firmy lub wyrobu, wzór
opakowania, hasła promocyjne itp.
Kryteria podziału opakowań mogą być bardzo różne. W zależności od funkcji, jaką spełniają; opakowania dzieli się na jednostkowe, transportowe i zbiorcze.
• Opakowania jednostkowe zawierają jedną detaliczną porcję lub sztukę produktu np. torebka mąki. Opakowania te stykają się bezpośrednio z produktem lub są z nim związane integralnie np. zgrzewane hermetycznie
• Opakowania transportowe przeznaczone są głównie do transportu składowania produktu luzem np. mąka w workach. Innym typem tych opakowań są opakowania
przeznaczone do obrotu towarami w opakowaniach jednostkowych np. czteropaki.
• Opakowania zbiorcze zawierają większą ilość opakowań jednostkowych lub transportowych. Opakowania te są wykorzystywane głównie w hurtowym obrocie towarów np. kartony zbiorcze, palety.
Ze względu na rodzaj tworzywa opakowania dzieli się na:
- metalowe
- szklane
- drewniane
- papierowe
- opakowania z tkanin
- z tworzyw sztucznych
o Opakowania metalowe wykonywane są najczęściej z blachy stalowej oraz blach i folii aluminiowej. Do najczęściej stosowanych
opakowań jednostkowych tego typu zalicza się puszki, pudełka, tuby, a do transportowych konwie, bębny, beczki, skrzynie itp.
Do większości produktów, np. owoców, warzyw, przetworów mięsnych, stosuje się tzw. puszki lakierowane. Coraz częściej stosuje się także puszki aluminiowe lecz ich odporność mechaniczna jest znacznie mniejsza niż w puszkach stalowych.
Puszki są zbudowane z płaszcza, denka i wieczka. Płaszcz puszki jest wykonany z blachy wyciętej w kształcie prostokąta, zwiniętego następnie i połączonego brzegami na podwójną zakładkę. Szew boczny jest
lutowany, a krawędzie płaszcza puszki wyginane w tzw. kołnierz, który jest konieczny do połączenia wieczka i denka z płaszczem puszki
Puszki mogą mieć bardzo różne kształty: mogą być koliste, owalne, prostokątne itp.
.
różne kształty puszek
Najczęściej występujące wady puszek to: uszkodzenia i niedokładności w wykonaniu powłoki lakierowej i cynowej, zdeformowanie kształtu, złe wykończenie uszczelki, złe wykonanie zakładek przy denku i wieczku oraz podatność na korozję.
Do pakowania produktów mazistych jak np. pasztety, pasty, mleko
zagęszczone stosuje się tuby wyrabiane z blachy aluminiowej lub cynowej, powlekane powłokami ochronnymi. Z folii aluminiowej wyrabia się takie opakowania jak: tacki do dań gotowych, mrożonek, ciasta. Powszechnie używa się folii do bezpośredniego owijania różnych produktów - czekolady, serów topionych, masła. Bardzo często folia jest laminowana papierem lub tworzywami sztucznymi. Inne opakowania metalowe to konwie stalowe cynowane lub aluminiowe do mleka, śmietany, syropów itp. Opakowania te mogą być zamykane hermetycznie. Opakowania transportowe to także bębny metalowe oraz
skrzynki z drutu i blachy.
o Opakowania szklane można podzielić na słoje, butelki, balony, fiolki oraz opakowania ceramiczne
Butelki są opakowaniami przeznaczonymi do produktów płynnych. W przemyśle spożywczym stosuje się różne rodzaje butelek: europejki, baryłki, vichy, do win musujących, mleka, napojów gazowanych i inne. Zamyka się je korkiem z tworzyw, nakrętką, lub pokrywką.
Słoje przeznaczone są do płynów o dużej lepkości, produktów półstałych, mazistych i stałych. Są to opakowania szerokootworowe. Produkowanych jest wiele rodzajów
opakowań tego typu w zależności od przeznaczenia, kształtu, pojemności i rodzaju zamknięcia.
Najczęściej stosowanymi zamknięciami słoi są zamknięcia hermetyczne do których zalicza się nakrętki i pokrywki metalowe lub z tworzyw sztucznych. Dużą zaletą stosowania słoi jest to, że mogą być stosowane wielokrotnie.
o Opakowania drewniane wytwarzane są z drewna świerkowego, sosnowego, jodłowego, dębowego, bukowego, brzozowego, topolowego, olchowego i lipowego.
Opakowania drewniane można podzielić na skrzynki, beczki oraz łubianki.
Skrzynki przeznaczone są do
wielokrotnego użytku, mogą być wzmacniane listwami drewnianymi, taśmą stalową itp. W zależności od przeznaczenia skrzynki mogą różnić się wielkością, kształtem, konstrukcją i sposobem łączenia.
Beczki są opakowaniami trwałymi wykonanymi z łukowo wygiętych klepek spiętych obręczami. W przemyśle spożywczym największe zastosowanie mają beczki z drewna dębowego (piwo, wino), bukowego (masło, ogórki), świerkowego (śledzie). Wadą beczek jest ich duża masa i to że zajmują dużo miejsca w magazynach
Łubianki są opakowaniami powszechnie stosowanymi do krótkiego
przechowywania miękkich i delikatnych owoców, grzybów i ryb żywych.
Najczęstszymi wadami beczek i skrzynek są wypadające sęki, pęcherze żywiczne, pęknięcia, zgnilizna oraz otwory po owadach niszczących drewno (np. kornikach).
o Opakowania papierowe mają największy udział w ogólnej produkcji opakowań. Do opakowań papierowych zalicza się: torby, tytki, papier pakowy, kartony, pudła tektury.
Zaletą ich jest duża przepuszczalność powietrza co zapobiega zaparzaniu, niska masa opakowania, łatwość recyklingu i utylizacji. Do wad do wad należy:
łatwa przenikalność gazów pomiędzy środowiskiem a produktem, mała odporność na działanie czynników zewnętrznych tj. temperatura, wilgotność. Obecność szkodników, uszkodzenia mechaniczne, trudność szczelnego zamykania.
o Opakowania z tkanin (worki) wykonywane są głównie z konopi, lnu, juty i tkanin celulozowo polipropylenowych. W opakowania te pakuje się głównie surowce sypkie luzem np. mąka oraz owoce i warzywa świeże.
Zaletami tych opakowań są: łatwa wymiana gazowa z otoczeniem, niewielka masa opakowania, zabezpieczenie przed samozagrzewaniem, łatwość
składowania. Wadami zaś mała odporność na czynniki zewnętrzne, uszkodzenia mechaniczne, przenikanie zapachów, aktywność szkodników magazynowych.
Opakowania z tkanin powinny mieć określone wymiary, kształt i masę. W przypadku worków ważny jest też sposób wykończenia szwów i ich wytrzymałość. Worki są opakowaniami przeznaczonymi do wielokrotnego użycia.
• Opakowania z tworzyw sztucznych: klasyfikuje się je na dwie grupy syntetyczne oraz półsyntetyczne.
• Opakowania syntetyczne uzyskiwane są z tzw. polimerów będących substancjami uzyskiwanymi z łączenia różnych
związków chemicznie syntetycznych.
• Opakowania półsyntetyczne uzyskiwane są poprzez modyfikacje związków naturalnych tj. celuloza, kauczuk, węgiel. Opakowania tego typu mogą być bardzo różne: torby, worki, butelki, słoje, tuby, pudełka itp. Zaletą tych opakowań jest ich łatwość uzyskiwania recyklingu, wszechstronność zastosowania, możliwość pakowania hermetycznego i próżniowego, wadą zaś utrudniony proces składowania odpadów (nie ulegają rozkładowi), obecność w składzie chemicznym substancji szkodliwych.
